Η ασφάλεια σε μια μεταβαλλόμενη εποχή

ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ Κ. ΓΙΑΛΛΟΥΡΙΔΗΣ
Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής
Διευθυντής Κέντρου Ανατολικών Σπουδών
για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία
Πάντειο Πανεπιστήμιο

Ο στόχος της Άγκυρας είναι σαφώς εν προκειμένω να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις απόλυτου ελέγχου του βορείου τμήματος της Κύπρου και σταδιακής μεγιστοποίησης της επιρροής της στο νότιο τμήμα, δηλαδή στην Κυπριακή Δημοκρατία, με στόχο να μετατρέψει την νήσο εν τω συνόλω της σε τουρκικό προτεκτοράτο

Τα κράτη υποχρεούνται να διαθέτουν ένοπλες δυνάμεις, όχι μόνο στο πλαίσιο της εσωτερικής αστυνόμευσης της τάξης και της προστασίας του πληθυσμού, της κοινωνίας και της χώρας, αλλά και στο πλαίσιο της ευρύτερης ανάγκης στις διεθνείς τους σχέσεις να αποδίδουν σεβασμό σε εκείνες τις χώρες, που έχουν επαρκές σύστημα άμυνας και ασφάλειας. Σημειώνουμε, εδώ, πως η διεθνής πολιτική δεν κινείται σε ένα αόριστο πλαίσιο, αλλά λειτουργεί μέσα από την παρουσία και τον ρόλο των κρατών. Τα κράτη δρουν, συνεργάζονται και αντιπαρατίθενται. Τα κράτη συγκρούονται και συνιστούν ταυτόχρονα παράγοντες ειρήνης και ασφάλειας.

Η Κύπρος υφίσταται εδώ και δεκαετίες ως οργανωμένη κοινωνία, τόσο κατά την περίοδο της αποικιοκρατικής δομής στην οποία ήταν ενταγμένη, όσο και μετά στα χρόνια της ανεξαρτησίας, ως κράτος πολλαπλώς απειλούμενο και του οποίου η ανάγκη προβολής ασφάλειας ήταν και παραμένει, όχι μόνο απαραίτητη, αλλά και ζωτικής σημασίας για την ίδια την υπόστασή του.

Η γεωπολιτική θέση της Κύπρου ήταν και παραμένει εκείνη που την καθιστά ως ρόλο και ως αξία ασυναγώνιστη στη διεθνή πολιτική, υπό την έννοια ακριβώς τού ότι όλοι, γείτονες και χώρες μακρινές, όπως οι ΗΠΑ και η Ρωσία, διεκδικούν με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, έλεγχο και επιρροή επί της νήσου. Η Κύπρος δεν είναι μόνο μία μεσογειακή χώρα, αλλά μια νήσος που βρίσκεται στο μαλακό υπογάστριο της Τουρκίας και γειτνιάζει άμεσα με τη Μέση Ανατολή, θα λέγαμε πως είναι σε θέση να εποπτεύει από τη γεωγραφική της τοποθέτηση, την Εγγύς και Μέση Ανατολή.

Ήδη από τη δεκαετία του 1950, τόσο οι ΗΠΑ, όσο και η Σοβιετική Ένωση, εν συνεχεία και η Τουρκία, έθεσαν στο μικροσκόπιό τους την Κύπρο, διεκδικώντας τον γεωστρατηγικό και γεωπολιτικό έλεγχο της μεγαλονήσου. Η Κύπρος, η οποία είχε προσανατολισμό ως ελληνική μεγίστη πλειοψηφία του νησιού στην ένωση με την Ελλάδα, βρέθηκε στις δεκαετίες που ακολούθησαν εν μέσω συγκρουσιακών εξελίξεων των διεκδικητών του ελέγχου της νεοσύστατης Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η Τουρκία κατάφερε με την εισβολή του 1974, που προκλήθηκε επ’ αφορμή του πραξικοπήματος της ελληνικής χούντας εις βάρος του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, να θέσει υπό τον μερικό έλεγχό της την Κύπρο, κατακτώντας ένα τμήμα του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας, που ανέρχεται στο ένα τρίτο περίπου της επικράτειας, να εγκαταστήσει στρατιωτική βάση και να μεταφέρει σε αυτή την ελεγχόμενη περιοχή ένα μεγάλο αριθμό εποίκων από την Τουρκία. Ο στόχος της Άγκυρας είναι σαφώς εν προκειμένω να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις απόλυτου ελέγχου του βορείου τμήματος της Κύπρου και σταδιακής μεγιστοποίησης της επιρροής της στο νότιο τμήμα, δηλαδή στην Κυπριακή Δημοκρατία, με στόχο να μετατρέψει την νήσο εν τω συνόλω της σε τουρκικό προτεκτοράτο.

Η Κύπρος αποτελούσε πάντοτε, δεδομένης της ελληνικότητάς της, ένα τμήμα της ελληνικής ασφάλειας στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, υπό την έννοια ότι έδενε γεωπολιτικά και γεωγραφικά, τόσο με τα Δωδεκάνησα, όσο και με την υπόλοιπη νησιωτική Ελλάδα, στο πλαίσιο της αλυσίδας που περιέκλειε τον τουρκικό χώρο. Απώλεια της Κύπρου από την ελληνική επιρροή, είτε αυτή είναι πολιτική, είτε γεωστρατηγική, θα αποτελούσε πλήγμα για την ελληνική γεωπολιτική θέση στη Μεσόγειο και θα σηματοδοτούσε μια ενδεχόμενη απαρχή συρρίκνωσης του ελλαδικού χώρου. Τόσο η Αθήνα, όσο και η ίδια η Λευκωσία, αλλά και άλλες δυνάμεις που υποστηρίζουν την Κύπρο, οφείλουν να δώσουν μάχη προστασίας και υπεράσπισης του κυπριακού χώρου από ένα κακό ως ανωτέρω ενδεχόμενο προτεκτοροποίησης από την Τουρκία.

Βρισκόμαστε σε μια περίοδο ισχυρών ανακατατάξεων, όπου η υπεράσπιση των ζωτικών συμφερόντων της κάθε χώρας και των δυνάμεων που αντιπαρατίθενται ή συνεργάζονται στην περιοχή, διαμορφώνει και το πλαίσιο ενός νέου γεωπολιτικού παζλ, που σχηματίζεται στον ευρύτερο χώρο και που δημιουργεί τις προϋποθέσεις νέων γεωστρατηγικών και γεωπολιτικών μεταβολών. Η Κύπρος είναι παράγων ασφάλειας για τον ελλαδικό χώρο, ο οποίος οφείλει να υπερασπιστεί τη θέση και τον ρόλο της μεγαλονήσου.

Το ενδεχόμενο κενό ασφάλειας στην Κύπρο θα το καλύψουν άλλες δυνάμεις, πιθανότατα η Τουρκία. Σε αυτόν τον ανταγωνισμό γεωπολιτικών ανακατατάξεων και προβολής ισχύος, η υπεράσπιση της Κύπρου αποτυπώνει ουσιαστικά τον ακρογωνιαίο λίθο ενός ελληνικού συστήματος ασφάλειας, το οποίο διεκδικεί μια αξιόπιστη παρουσία και δράση στη νοτιοανατολική λεκάνη της Μεσογείου.

Η σύγχρονη εποχή εμπεριέχει σωρεία κινδύνων και απειλών, ιδιαιτέρως για μικρά και ανυπεράσπιστα κράτη, όπως η Κύπρος, που μπορούν ανά πάσα στιγμή να οδηγήσουν σε διάλυση της κρατικής τους υπόστασης ή σε ενεργό υπονόμευση της εθνικής τους ταυτότητας. Είμαστε υποχρεωμένοι ως λαός και ως Ελληνισμός να υπερασπιζόμαστε την Κύπρο σε καθημερινή βάση, αφού η κυριαρχία αυτή καθ’ εαυτή, αποτελεί υπόθεση συνεχούς διεκδίκησης.