«Rally effect» και στρατηγικές στοχεύσεις της Άγκυρας

ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ Κ. ΓΙΑΛΛΟΥΡΙΔΗΣ
Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής
Διευθυντής Κέντρου Ανατολικών Σπουδών
Για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία
Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η Τουρκία κατέστη για μια ακόμη φορά στη σύγχρονη ιστορία της χώρα κλειδί για τη διαχείριση και αντιμετώπιση ενός εκ των μεγαλυτέρων προβλημάτων της Ευρώπης και του δυτικού κόσμου, που είναι το μεταναστευτικό ή το προσφυγικό και που συνδέεται με τη μεγάλη, αθρόα και ανεξέλεγκτη μετακίνηση πληθυσμιακών ομάδων από τη Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη μέσω Τουρκίας και Ελλάδος.

Για τους Βορειοευρωπαίους και για τους δυτικούς παράγοντες της διεθνούς πολιτικής, η Τουρκία αποτελεί χώρα κλειδί για την αντιμετώπιση του προβλήματος, αφού είναι όχι μόνο γειτνιάζουσα χώρα, αλλά και πρώτος αφετηριακός σταθμός των προσφύγων και μεταναστών στην πορεία τους προς την Ευρώπη. Εξ ου και οι αδρές χρηματοδοτήσεις του τουρκικού κράτους από τους Ευρωπαίους και τον δυτικό παράγοντα, έτσι ώστε η Τουρκία να λειτουργήσει, όχι ως ενδιάμεσος σταθμός, αλλά ως σταθμός με την προοπτική να επαναπατρίζει τους μετακινούμενους πρόσφυγες ή μετανάστες.
Αυτό το ζήτημα, δηλαδή το προσφυγικό - μεταναστευτικό, αποτελεί έναν ισχυρό πονοκέφαλο για όλο τον δυτικόκόσμο, στον βαθμό που δεν επιθυμεί κανείς τη μαζική άφιξη προσφύγων και μεταναστών στις χώρες τους και την ταυτόχρονη εκκένωση της Μέσης Ανατολής από τους λαούς της. Αυτό αποτελεί ένα τεράστιο θέμα που   προβληματίζει και απασχολεί έντονα τους Ευρωπαίους ως προς την επίλυσή του. Το δεύτερο είναι το πρόβλημα του ισλαμικού φονταμενταλισμού ή των τζιχαντιστών, που προκάλεσαν ήδη τρομοκρατικές ενέργειες, τόσο στη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Τουρκία και απειλούν την Ευρώπη με επιθετικές δράσεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται και είναι τρομοκρατικές και που αποσταθεροποιούν εν δυνάμει τα πολιτικά συστήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ευρισκόμεθα ενώπιον ενός μεγάλου προβλήματος, το οποίο είναι στις αφετηριακές του φάσεις και που μόνο οργανωμένα και συλλογικά μπορεί να αντιμετωπιστεί, χωρίς βεβαίως να αφεθεί να καταστεί ανεξέλεγκτο, προκαλώντας αποσταθεροποίηση ασφάλειας και πολιτικής στον δυτικό κόσμο, τον οποίο διατρέχουν ήδη σοβαρά και μεγάλα προβλήματα.
Η Τουρκία είναι σε μια κατάσταση εσωτερικής απειλής, διάσπασης και εμφυλίου πολέμου, ο οποίος προκαλείται από την επιθετική εκδήλωση του Ισλάμ εντός της Τουρκίας, το οποίο διεκδικεί την ανατροπή του κεμαλικού καθεστώτος και πιο σωστά την πολιτική εξόντωση του Ερντογάν, ο οποίος επιχειρεί να εγκαθιδρύσει διάδοχο του Κεμάλ καθεστώς, όπου και η μάχη μεταξύ Ισλάμ και Ερντογάν είναι εν εξελίξει τούτη την ώρα.
Πρόκειται για μια εξαιρετικά κρίσιμη μάχη, διότι ανεξάρτητα από το γεγονός ότι ο Ερντογάν εμφανιζόταν στο ιδεολογικοπολιτικό του προφίλ ως ισλαμιστής, εκείνο που επεχείρησε και επιχειρεί να κάνει είναι ένα καθεστώς διάδοχο του Κεμάλ, το οποίο να είναι καθεστώς δυτικόστροφα Ερντογανικό. Όμως, τούτη την ώρα απειλείται το κοσμικό καθεστώς της Τουρκίας, ούτως ή άλλως, από την επέλαση των ισλαμιστών.
Η κατάληψη της εξουσίας από τους ισλαμιστές στην Τουρκία δεν σημαίνει απλώς και μόνο ανατροπή του κοσμικού καθεστώτος της Άγκυρας και εμφάνιση μιας ισλαμικής κυβέρνησης ενταγμένης στον δυτικό κόσμο, τρόπον τινά, αλλά μια καθεστωτική αλλαγή ολοκληρωτικού τύπου, όπου η Τουρκία θα μετατρέπετο αιφνιδίως από ένα δυτικόστροφο, κοσμικό κράτος σε ένα ισλαμικό κράτος ανεξάρτητης και άγνωστης πορείας με τις εξελίξεις στον
περιφερειακό χώρο ασφάλειας να είναι εξαιρετικά επισφαλείς.
Επομένως, το τουρκικό ζήτημα, όπως εκδηλώνεται σήμερα, διαγράφει μία κρίσιμη φάση τούτη την περίοδο ως προς το εάν θα καταφέρει το παραδοσιακό καθεστώς να επιβιώσει και να αντέξει την επιθετική δραστηριότητα ενός ριζοσπαστικού Ισλάμ. Παράλληλα, το καθεστώς αυτό δίνει διέξοδο στην εσωτερική του κρίση επιβίωσης με επιθετικές ενέργειες και απειλές εις βάρος της ελληνικής επικράτειας και κυριαρχίας. Αυτό δείχνουν και οι πρόσφατες δυναμικές διεκδικήσεις των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων και της τουρκικής κυβέρνησης εις βάρος
νήσων και βραχονησίδων του Αιγαίου, που αναντιρρήτως ανήκουν σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο στην Ελλάδα.
Διερωτάται κανείς κατά πόσον η τουρκική κυβέρνηση επιδιώκει μια ελληνοτουρκική κρίση στο Αιγαίο, προκειμένου να δημιουργήσει ένα «rally effect» συσπείρωσης στο εσωτερικό της, έτσι ώστε να μπορέσει να υπερβεί την εσωτερική κρίση, χρησιμοποιώντας και πάλι τη γνωστή μέθοδο εξαγωγής της κρίσης προς τον ελλαδικό χώρο.
Από την άλλη, διερωτάται κανείς κατά πόσον αυτό που συμβαίνει τώρα μεταξύ Άγκυρας και Ελλάδος στην τουρκική διεκδίκηση ελληνικών νήσων και βραχονησίδων, δεν αποτελεί μόνο εξαγωγή της κρίσης, αλλά και μία συνέχεια της καλά σχεδιασμένης τουρκικής επιθετικής πολιτικής έναντι της Ελλάδας.
Αθήνα και Λευκωσία οφείλουν να κατανοήσουν πως ο ρόλος της Τουρκίας δεν είναι ενισχυτικός της στρατηγικής της Δύσης να ελέγξει τη ροή μεταναστών προς τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αφού αυτό τον ρόλο η Άγκυρα τον χρησιμοποιεί μόνο κατά το δοκούν και προς ίδιον όφελος, καθώς είναι σε θέση να λειτουργήσει ανασχετικά προς τις ροές των μετακινούμενων πληθυσμών από τη Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη, εντούτοις αφήνει εν είδει κάνουλας
να ρέουν οι πρόσφυγες προς τον ελλαδικό χώρο και ενδεχομένως προς την Ευρώπη, έτσι ώστε να είναι σε θέση να εκβιάζει διαρκή χρηματοδότηση από τους Ευρωπαίους και τους δυτικούς.
Ο δυτικός παράγων οφείλει να θέσει στην Τουρκία αυστηρές προϋποθέσεις τήρησης των κανόνων και των συμφωνιών που προβλέπουν τον ρόλο της και άνευ τούτου να μη χρηματοδοτεί κανένα πρόγραμμα. Η Τουρκία πρέπει να καταλάβει πως η χρηματοδότηση και η αναβάθμισή της θα είναι αποτέλεσμα σωστής και ευρωπαϊκού επιπέδου συμπεριφοράς της, τόσο στα θέματα των προσφυγικών ροών, όσο και έναντι της Ελλάδος, η οποία είναι η
αμέσως γειτνιάζουσα ευρωπαϊκή της χώρα.